مؤلفه‌های مؤثر در طراحی فضاهای فرهنگی از منظر اسناد بین‌المللی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

2 استادیار و عضو هیئت علمی دانشکدۀ معماری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

3 عاستادیار و عضو هیئت علمی دانشکدة معماری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

چکیده

معماری معاصر به دلیل گسست از فرهنگ و هویت بومی خود قادر به ایفای نقشی که برعهده دارد نبوده و این گسست پیامدهای غیرقابل جبرانی به همراه داشته است، به‌‌گونه‌‌ای که معماران را از اصل و ریشة حقیقی خویش دور کرده و بی‌‌توجهی ایشان را به قوانین و اصول حقیقی حاکم بر طراحی بناها به‌ویژه بناهای فرهنگی که نقشی هویت‌‌ساز را در جامعه دارند، در پی داشته است. لذا بررسی حقوق و قوانین حاکم بر فضاهای فرهنگی به‌خصوص در سطح بین‌‌الملل به دلیل گستردگی وظیفه‌‌ای که در ترویج و حفظ فرهنگ اقوام و آموزش علوم و فنون دارند یک ضرورت مهم تلقی می‌شود که باید در طراحی این‌گونه فضاها مدنظر قرار گیرد. ازاین‌‌رو هدف اصلی پژوهش بررسی حقوق مرتبط با فضاهای فرهنگی مندرج در اسناد بین‌‌المللی منتخب پژوهش جهت استخراج اصول و مؤلفه‌‌هایی برای بهبود کیفی و عملکردی این مکان‌‌های ارزشمند در نظر گرفته شده است. به دلیل عمومیت فضاهای فرهنگی و ازآنجاکه بیشترین مخاطبین فضاهای فرهنگی کودکان قلمداد می‌‌شوند، ضروری است حقوق فرهنگی مرتبط با کودکان مندرج در اسناد بین‌‌المللی نیز مورد توجه و ارزیابی قرار گیرند. در این راستا تلاش شده است با بررسی اسناد بین‌‌المللی منتخب شامل اعلامیة جهانی حقوق بشر مصوب 1948، میثاق بین‌‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مصوب 1966، پیمان‌نامة حقوق کودک مصوب 1989 که در آن‌‌ها به ضوابط حقوق فرهنگی اشاره شده است، به تعدادی از الزامات و مؤلفه‌‌ها دست یافت که در نهایت به ارائة راه‌‌کارهای معمارانه برای دستیابی به این الزامات منتهی می‌شود. این راه‌‌کارها از قابلیت ارتقاء کیفی فضاهای فرهنگی و اعمال حقوق مربوطه برخوردارند. روش پژوهش، کیفی بوده و شیوة گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانه‌‌ای است. نتیجة پژوهش حاکی از مؤلفه‌‌هایی اثرگذار چون اجتماع‌پذیری، تجلی هویت ایرانی، پاسخ‌‌گویی فضاها به نیازهای کودکان و بهره‌‌وری و سودمندی فضا در مکان‌‌های فرهنگی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Effective Components in the Design of Cultural Spaces through the Lens of International Documents

نویسندگان [English]

  • Asal Sattar 1
  • Bahram Gosili 2
  • Yavar Rostamzadeh 3
1 M.Sc. Student in Architecture, Faculty of Architecture, Mohaghegh Ardebili University, Ardebil, Iran.
2 Assistant Professor, Faculty of Architecture, Mohaghegh Ardebili University, Ardebil, Iran.
3 Assistant Professor, Faculty of Architecture, Mohaghegh Ardebili University, Ardebil, Iran.
چکیده [English]

Contemporary architecture has not been able to fulfill its role due to its disconnection from its indigenous culture and identity. Such a disconnection has brought irreparable consequences since it has made architects get disconnected from their true origin. This has resulted in overlooking the real rules and principles governing the design of buildings, especially cultural buildings that have an identity-maker role in society. Therefore, studying the laws and rules that govern cultural spaces, especially at the international level, due to the extent of their duties in promoting and preserving ethnic culture and teaching science and technology, is important and needs to be considered in the design of such spaces. Therefore, the main goal of the research is to study the rights related to cultural spaces included in the selected international documents of the research to extract principles and components for improving the quality and functionality of these valuable places. Due to the generality of cultural spaces and the fact that the majority of their audience is children, it is necessary to pay attention to and evaluate the cultural rights related to children included in international documents. In this regard, efforts have been made to examine selected international documents, including the Universal Declaration of Human Rights 1948, the International Covenant on Economic, Social, and Cultural Rights, 1966, and the Convention on the Rights of the Child, 1989 to see how the rules of cultural rights and a series of requirements and components provide architectural solutions to achieve these requirements. These solutions can improve the quality of cultural spaces and exercise relevant rights. The research method is descriptive-qualitative, and the method of data collection was library type. The result of the research indicates effective components such as sociability, the manifestation of Iranian identity, the responsiveness of spaces to children’s needs, and the efficiency and usefulness of space in cultural places.

کلیدواژه‌ها [English]

  • International documents
  • Cultural spaces
  • Cultural rights
  • Effective components of design
احمد مرادی، سلیمان و پاشائی‌کمالی، فرشته. (1396). طراحی فرهنگسرای شهدا و تأثیر آن بر احیای مناطق کردنشین، مورد مطالعه: پیرانشهر. مطالعات هنر و فرهنگ، 2(3)، 32ـ54.
احمدیان شالچی، نسرین و اسماعیل‌زاده کواکی، علی. (1393). جایگاه کودکان در شهر اسلامی با توجه به آموزه‌های دینی. مشکوة، (124)، 112-129.
اردلان، نادر و بختیار، لاله. (1396). حس وحدت، نقش سنت در معماری ایرانی (ترجمة ونداد جلیلی). تهران: علم معمار رویال.
اعلامیه جهانی حقوق بشر. (1397). تصویب‌شده در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ 10 دسامبر 1948. تهران: مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد، تهران.
امان‌پور، سعید و سعیدی، جعفر. (1396). تحلیلی بر تأثیر فرهنگ در ساخت شهرهای ایرانی اسلامی. جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، 9(31)، 83-104.
اوچیزی، سمیه و مهدی‌نژاد، جمال‌الدین. (1398). بازآفرینی فضای معماری با رویکرد ارتقاء هویت ایرانی. پژوهش‌های مرمت و معماری ایرانی و اسلامی، 2(4)، 33ـ45.
چیت‌ساز، محمدعلی؛ همایون‌سپهر، محمد و امیرمظاهری، امیرمسعود. (1396). بررسی جامعه‌شناختی بازار شهر و تأثیر تحولات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بر کارکرد بازار در سه دهة اخیر 80-60 (مطالعة موردی: بازار قیصریة اصفهان). مطالعات جامعه‌شناختی شهری، 7(24)، 133-156.
دهخدا، علی‌اکبر. (1330). لغتنامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغتنامة دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
زرشکیان، سهرورد. (1394). درآمدی بر حقوق فرهنگی به عنوان یکی از مصادیق حقوق شهروندی. حقوق ملل، 5(17)، 445ـ472.
سلیمانی، سارا و خیری، مبینا. (1400). فراتحلیلی کیفی بر ویژگی‌های محیطی مؤثر بر خلاقیت کودکان در مدارس و آموزشگاه‌ها. مدیریت مدرسه، 9(2)، 301ـ329.
سلیمی، عبدالحکیم. (1394). اسلام خاستگاه واقعی حقوق بین‌الملل. حقوق اسلامی، 12(47)، 79-111.
شایان‌فر، جواد؛ حسینی، سید محمد و مؤمنی، عابدین. (1400). جایگاه حق فرهنگی در نظام حقوقی اسلام و قوانین اساسی ایران، عراق و پاکستان با نگاهی به اسناد بین‌المللی. مطالعات شبه قاره، 13(41)، 171-194.
صادقی، علیرضا؛ موسوی سروینه‌باغی، الهه‌سادات و پاستون، زهرا. (1397). بررسی معناداری رابطة جهاتگیری مذهبی و شادکامی در بین شهروندان استفاده‌کننده از فضاهای عمومی شهری، نمونة موردی: شهر مشهد. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 9(34)، 149-168.
صمدی، علی؛ موسوی، سید یعقوب و ازکیا، مصطفی. (1398). تحلیل جامعه‌شناختی ـ کالبدی فضاهای عمومی شهری، مطالعة موردی: کلانشهر تهران. شهر پایدار، 2(4)، 101-114.
عطائی، الهام و ترابی، زهره. (1400). نقش مؤلفه‌های کالبدی محیط در خلاقیت و پویایی ذهنی کودکان (در فضای معماری مختص کودک ردة سنی 3 تا 6 سال). اندیشة معماری، 5(10)، 150ـ162.
فخرزارع، سیدحسین. (1392). اسلام و جهانی‌شدن (راهبرد جهان اسلام در جهانی‌سازی جغرافیای معرفتی اسلام). پژوهش‌های منطقه‌ای، (2)، 99-140.
فصیح‌رامندی، منصوره. (1396). تضمین قانونی حقوق فرهنگی بشری مؤثر در برنامه‌ریزی فرهنگی. حقوق پزشکی، 11(40)، 157-178.
فضائلی، مصطفی و کرمی، موسی. (1396). حمایت از فرهنگ و حقوق فرهنگی اقلیت‌ها در پرتو تفسیر عام شمارة 21 کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی. پژوهش حقوق عمومی، 19(56)، 9ـ32.
قلعه‌نویی، محمود؛ معززی مهر طهران، امیرمحمد و شاکرمی، عاطفه. (1395). بررسی نقش فرهنگ در احیای محلات تاریخی (با تأکید بر رویکرد محلة فرهنگی). مطالعات هنر و معماری، 2(7)، 43ـ54.
قیوم‌زاده، محمود و جهانگیری‌مقدم، روحالله. (1393). اخلاق‌مداری مبنای ارتقاء حقوق شهروندی. پژوهش‌های اخلاقی، 5(2)، 87-99.
کاوسی، اسماعیل. (1397). ارزیابی جایگاه مؤلفه‌های حقوق فرهنگی در نظام توسعة فرهنگی کشور. حقوق اداری، 6(16)، 157ـ180.
کربلایی حسینی غیاثوند، ابوالفضل و سهیلی، جمال‌الدین. (1397). بررسی نقش مؤلفه‌های کالبدی محیط در اجتماع پذیری فضاهای فرهنگی با استفاده از تکنیک چیدمان فضا، مورد مطالعاتی: مجتمع‌های فرهنگی دزفول و نیاوران. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، (25)، 361ـ374.
کنوانسیون حقوق کودک. (1989). تهران: صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) در ایران و مرجع ملی پیماننامه حقوق کودک «وزارت دادگستری».
لنگ، جان. (1395). آفرینش نظریة معماری، نقش علوم رفتاری در طراحی محیط (ترجمة علیرضا عینی‌فر). تهران: دانشگاه تهران.
ماجدی، حمید؛ منصوری، الهام و حاجی‌احمدی، آذین. (1390). بازتعریف فضای شهری (مطالعة موردی: محور ولیعصر حد فاصل میدان ولیعصر تا چهارراه ولیعصر). مدیریت شهری، (27)، 263ـ283.
محمدی، محمد و آیت‌اللهی، محمدحسین. (1394). عوامل مؤثر در ارتقای اجتماع‌پذیری بناهای فرهنگی، بررسی موردی: فرهنگسرای فرشچیان اصفهان. نامة معماری و شهرسازی، (15)، 79ـ96.
معین، محمد. (1387). فرهنگ فارسی معین (یک جلدی) براساس فرهنگ فارسی شش‌جلدی دکتر محمد معین. تهران: معین.
مفتخری، حسین. (1392). ایران و اسلام؛ هویت ایرانی، میراث اسلامی. جستارهای تاریخی، 4(2)، 93-111.
مقصودی، حوریه؛ نوابخش، مهرداد و سیدمیرزایی، سیدمحمد. (1398). تحلیل جامعه‌شناختی پیامدهای فرهنگی توسعة شهرهای متوسط در ایران در سال 1396-1397 (مطالعة موردی: مرند). مطالعات جامعه‌شناختی شهری، 9(31)، 33-58.
منصوری، رضوانه و ثقفی‌اصل، آرش. (1399). شناسایی عوامل مؤثر در برنامه‌ریزی معماری مراکز فرهنگی براساس تقویت تعاملات اجتماعی شهروندان. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 20(59)، 269-289.
موسوی خمینی، سیدروحالله. (1357). صحیفة امام. ج. 6. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
مؤمنی، کوروش و ناصری، ندا. (1394). بررسی ابزارها و روش‌های ایجاد محرمیت در خانة زینت‌الملک شیراز منطبق بر آیات و روایات اسلامی. پژوهش‌های معماری اسلامی، 3(9)، 18ـ35.
میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی. (1966). تاریخ مراجعه: 25/ 9/1945 قابل دسترس در. https://iran.un.org.
میرباقری طباطبایی مهرآبادی، فاطمه سادات و خزائی، احمدرضا. (1397). واکاوی نقش تکامل حقوق شهروندی  سلامی در بلوغ فرهنگی شهروندان. حقوق پزشکی، 12(46)، 137ـ154.
ناری‌قمی، مسعود. (1389). مطالعه‌ای معناشناختی در باب مفهوم درونگرایی در شهر اسلامی. هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، (43)، 69ـ82.
نصر، طاهره و عمادی، مریم. (1400). بررسی نقش شاخص‌های پایداری اجتماعی ـ فرهنگی در توسعة فضاهای عمومی شهرها (موردکاوی: پارک خلدبرین و خیابان باغ ارم ـ شهر شیراز). سیاست‌گذاری محیط شهری، 1(4)، 57-76.
نظریان، اصغر و نگهبان، رضا. (1392). بررسی اثرات اجرای قوانین اصلاحی تخلفات کالبدی بر بهبود ساختار فیزیکی شهر تهران در دهه‌های اخیر (نمونة موردی: منطقه یک شهر تهران). مدیریت شهری، (33)، 279-296.
یعقوبیان، محمدحسن. (1394). نسبت دین و فرهنگ از منظر استاد مرتضی مطهری. معرفت فرهنگی اجتماعی، 6(4)، 5-22.
 
Azemati, H. R., Aminifar, Z. & Pourbagher, S.  (2018). Effective Environmental Factors on Designing Productive Learning Environments. Armanshahr Architecture & Urban Development, 11(22), 1-8.
Ettehad, Sh., Karimi Azeri, A. R. & Kari, Gh. (2014). The Role of Culture in Promoting Architectural Identity. European Online Journal of Natural and Social Sciences, 3(4), 410-418.