اثرات اجتماعی-فرهنگی کوله‎‌گردی در مناطق روستایی با تأکید بر نگرش جامعة محلی (مطالعة موردی: روستای دَرَک)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی توسعۀ گردشگری، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران.

2 استادیار دانشکدة علوم گردشگری، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران

چکیده

گردشگری کوله‌گردی نوعی از سبک سفر ماجراجویانه است که در سال‌های اخیر با افزایش چشم‌گیری روبه‌رو بوده و کوله‌گردان گردشگرانی هستند که تنها با یک کوله‌پشتی و کمترین بودجة ممکن سفر می‌کنند. مقصد آن‌ها مناطق کمتر شناخته‌شده و طبیعت است. کوله‌گردان با هدف کشف مقصدهای جدید و ارتباط با جوامع محلی و شناخت آن‌ها سفر می‌کنند و نقش پررنگی در شناسایی و معرفی مقصدهای کمتر شناخته‌شدة گردشگری دارند. اگرچه روند انتخاب سبک سفر کوله‌گردی توسط جوانان در ایران صعودی است، اما کمتر پژوهشی را در این زمینه و تأثیرات آن بر صنعت گردشگری و جامعة محلی می‌توان یافت. هدف از مطالعة حاضر، آگاهی از نگرش ساکنین روستا نسبت به پدیدة کوله‌گردی و نیز آگاهی از اثرات اجتماعی-فرهنگی آن برای جوامع میزبان روستایی است. بدین منظور، روستای درک واقع در شهرستان چابهار استان سیستان و بلوچستان به‌عنوان مطالعة موردی انتخاب شده است. در این پژوهش برای جمع‌آوری اطلاعات، از روش مصاحبه و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش تحلیل مضمون بهره گرفته شده است. یافته‌ها حاکی از آن است که کوله‎گردی و کوله‎گردان به‌طور مستقیم و غیرمستقیم، اثرات مثبت و منفی اجتماعی-فرهنگی قابل‌توجهی بر روستای درک دارند. جزئیات نتایج و یافته‌ها با تفصیل بیشتری در متن مقاله ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Socio-cultural impacts of backpacking in rural regions emphasizing local communities' attitudes (case study: Darak Village)

نویسندگان [English]

  • Motahareh Abbasi 1
  • Zahra Nadalipour 2
1 M. A. Student in Tourism Development Planning, Faculty of Tourism, University of Science and Culture, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Faculty of Tourism, University of Science and Culture, Tehran, Iran.
چکیده [English]

گردشگری کوله‌گردی نوعی از سبک سفر ماجراجویانه است که در سال‌های اخیر با افزایش چشم‌گیری رو به رو بوده ‌است و کوله‌گردان گردشگرانی هستند که تنها با یک کوله‌پشتی و کمترین بودجه ممکن سفر می‌کنند. مقصد آن‌ها مناطق کمتر شناخته شده و طبیعت است. کوله‌گردان با هدف کشف مقصدهای جدید و ارتباط با جوامع محلی و شناخت آنها سفر می‌کنند و نقش پر رنگی در شناسایی و معرفی مقصدهای کمتر شناخته شده‌ی گردشگری دارند. اگرچه روند انتخاب سبک سفر کوله‌گردی توسط جوانان در ایران صعودی است، اما کمتر پژوهشی را در این زمینه و تاثیرات آن بر صنعت گردشگری و جامعه محلی می‌توان یافت. هدف از مطالعه‌ی حاضر آگاهی از نگرش ساکنین روستا نسبت به پدیده کوله‌گردی و نیز آگاهی از اثرات اجتماعی فرهنگی آن برای جوامع میزبان روستایی است. بدین منظور، روستای درک واقع در شهرستان چابهار استان سیستان و بلوچستان به عنوان مطالعه موردی انتخاب شده است. در این پژوهش به منظور جمع‌آوری اطلاعات از روش مصاحبه و به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش تحلیل مضمون بهره گرفته شده است. یافته‌ها حاکی از آن است که کوله‎گردی و کوله‎گردان به طور مستقیم و غیر مستقیم، اثرات مثبت و منفی اجتماعی- فرهنگی قابل توجهی بر روستای درک دارند.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Backpacker
  • local communities' attitudes
  • socio-cultural impacts
آزادی، سعید. (1391). تحلیل دیدگاه روستاییان نسبت به اثرات اجتماعی-اقتصادی و زیست‌محیطی گردشگری بر توسعة روستایی شهرستان دهلران. پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد، دانشکدة کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه.
افراخته، حسن. (1378). جهانگردی در سیستان و بلوچستان. کشاورزی و صنعت، (3)، 32.
اردکانی، سعید. (1382). کاربرد مفاهیم چرخة عمر گردشگری و ظرفیت تحمل‌پذیری در توسعة گردشگری. مطالعات جهانگردی، 1(2)، 49-66.
ایراندوست، حسن. (1395). تأثیر توسعة گردشگری روستایی بر توانمندسازی جامعة محلی (مطالعة موردی: دهستان لفور استان مازندران). پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد گردشگری، دانشکدة مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
باقری، الهام. (1395). فعالیت‌های گردشگری، اثرات فعالیت‌های گردشگری بر معیشت پایدار روستایی (مطالعة موردی: روستای لزور). پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد گردشگری، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران.
بدری، سیدعلی؛ مطیعی لنگرودی، حسن؛ سلمانی، محمد و علیقلی‌زاده فیروزجایی، ناصر. (1388). اثرات اقتصادی گردشگری بر نواحی روستایی (مطالعة موردی: نواحی روستایی بخش مرکزی نوشهر). جغرافیا و توسعة ناحیه‌ای، 7(12)، 13-35.
بهرامی، رحمت‌الله. (1389). بررسی قابلیت‌ها و تنگناهای توسعة گردشگری روستایی در استان کردستان. چهارمین کنگرة بین‌المللی جغرافی‌دانان جهان اسلام، زاهدان، ایران.
جمعه‌پور، محمود و احمدی، شکوفه. (1390). تأثیر گردشگری بر معیشت پایدار روستایی (مطالعة موردی: روستای برغان ساوجبلاغ). پژوهش‌های روستایی، 2(5)، 33-62.
خانی، فضیله؛ قاسمی وسمه جانی، ابوطالب و قنبری‌نسب، علی. (1388). بررسی اثرات گردشگری ساحلی با تکیه بر نظرسنجی از خانوارهای روستایی (مطالعة موردی: روستای چمخاله، شهرستان لنگرود). نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 1(4)، 51-64.
دیبایی، پرویز. (1371). شناخت جهانگردی. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
رضایی، پژمان. (1382). بررسی و مطالعة زمینه‌های گردشگری در نواحی روستایی استان چهارمحال بختیاری به‌منظور توسعة روستایی. پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران.
رضوانی، محمدرضا. (1387). توسعة گردشگری روستایی با رویکرد گردشگری پایدار. تهران: دانشگاه تهران.
زیاری، کرامت‌الله؛ بشارتی، نیما و شعبانی کوچصفهانی، مرتضی. (1397). پیامدهای اجتماعی و فرهنگی ناشی از توسعة گردشگری (نمونه‌موردی: محور فومن-ماسوله). مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی، 1(1)، 31-42.
زینلیان، مهدی. (1386). زمینه‌یابی توسعة گردشگری روستایی در شهرستان پاسارگاد. پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد توسعة روستایی، دانشگاه رازی، کرمانشاه.
سقایی، مهدی، جوانبخت قهفرخی، زهره و مافی، عزت‌الله. (1391). امکان‌سنجی گردشگری روستایی در خراسان شمالی (مطالعة موردی: منطقة اسفیدان). مطالعات اجتماعی گردشگری، 1(1)، 51-62.
سلیمانی هارونی، خدیجه؛ خسروی‌پور، بهمن؛ برادران، مسعود و غنیان، منصور. (1389). نگرش ساکنان مناطق گردشگری روستایی نسبت به پیامدهای گردشگری روستایی. تحقیقات اجتماعی و توسعة کشاورزی ایران، 2-41 (2)، 213-218.
شریف‌زاده، ابوالقاسم و مرادنژاد، همایون. (1381). توسعة پایدار و گردشگری روستایی. جهاد، (250 و 251)، 47-61.
عاشری، امامعلی و حیدری ثانی، هاجر. (1391). نقش گردشگری روستایی در توانمندسازی اقتصاد روستایی (مطالعة موردی: روستای خوشاکو ارومیه). نخستین همایش علمی-تخصصی توسعة روستایی و کشاورزی با تأکید بر تولید ملی، دانشگاه پیام نور پیرانشهر، ایران.
عباس‌زاده، محمد. (1391). تأملی بر اعتبار و پایایی در تحقیقات کیفی. جامعه‌شناسی کاربردی، 23(1)، 19-34.
غفاری، سید رامین و ترکی هرچگانی، معصومه. (1388). نقش گردشگری در توسعة اقتصادی-اجتماعی مناطق روستایی استان چهارمحال بختیاری (مطالعة موردی: بخش سامان). روستا و توسعه، 12(2)، 113-126.
فتاحی دارنی، مهدی؛ عمرانی، مقداد و نعمتی، پیمان. (1391). بررسی جاذبه‌ها و ظرفیت‌های گردشگری و مردم‌شناسی در توسعة پایدار (نمونه‌موردی: روستای کندوله از توابع استان کرمانشاه). اولین همایش ملی گردشگری و طبیعت‌گردی ایران زمین، همدان، ایران.
قاسمی، ایرج. (1388). برنامه‌ریزی کالبدی حوزه‌های روستایی. تهران: بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
قدیری معصوم، مجتبی؛ مطیعی لنگرودی، سیدحسن و مهرپویا، حسن. (1392)، تبیین اثرات کالبدی گردشگری بر نواحی روستایی (مطالعة موردی: دهستان بیرون بشم بخش کلاردشت). برنامه‌ریزی و توسعة گردشگری، 2(5)، 33-49.
مشبکی، اصغر و ملک‌اخلاق، اسماعیل. (1382). طراحی الگوی سیاست‌گذاری در بازاریابی صنعت جهانگردی ایران. راهبردهای بازرگانی، 1(2)، 65-74.
مقصودی، طهماسب و لشکرآرا، فرهاد. (1383). توریسم، توسعه و روستا. جهاد، (264)، 48-55.
مؤمنی‌راد، زهرا. (1394). بررسی عوامل مؤثر بر افزایش سفرهای کوله‌پشتی به ایران. پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد گردشگری، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه علم و هنر یزد.
مهدوی، مسعود؛ قدیری معصوم، مجتبی و قهرمانی، نسرین. (1387). اثرات گردشگری بر توسعة روستایی با نظرسنجی از روستاییان. روستا و توسعه، 11(2)، 39-60.
نیاری، مریم. (1393). بررسی اثرات اقتصادی-اجتماعی و کالبدی گردشگری بر توسعة روستایی (مطالعة موردی: روستای تازه کند سفلی شهرستان مراغه). پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد، دانشکدة کشاورزی، مؤسسة آموزش عالی عمران و توسعة همدان.
وثوقی، لیلا؛ ‌خانی، فضیله؛ مطیعی لنگرودی، سیدحسن و رهنمایی، محمدتقی. (1390). ارزیابی نگرش جامعة روستایی به گردشگری برمبنای مدل معادلات ساختاری (مطالعة موردی: منطقة کوهستانی رودبار قصران، شهرستان شمیران). پژوهش‌های روستایی، 2(4)، 63-88.
هاشمی، سید سعید و خسروی، زهره. (1394). بررسی تأثیر احداث اقامتگاه سازگار با محیط زیست بر مشارکت و توانمندسازی جامعة محلی (مطالعة موردی: منطقه سیمین دشت). میراث و گردشگری، 1(1)، 119-138.
 
Ahmed, I. & Jahan, N. (2013). Rural Tourism-Prospects in Rustic Bengal. European Journal of Business and Management, 5(16), 163-171.
Allen, L.R., Long, P.T., Perdue, R.R.  & Keiselbach, S. (1988). The Impact of Tourism Development on Residents’ Perceptions of Commumty Life. Journal of Travel Research, 27(1), 16-21.
Baltaci, F. & Cevirgen, A. (2020). The impacts of second home tourism on socio-cultural and economic life: The residents’ perspectives. Journal of the Geographical Institute Jovan Cvijic SASA. 70(3),273-288.
Balezentis, T., Krisciukaitienea, I. & Garland, R. (2012). Rural tourism development in Lithuania (2003–2010) — A quantitative analysis. Tourism Management Perspectives, 2-3, 1-6.
Byrd, E.T., Bosley, E. H. & Dronberger, M. G. (2009). Comparisons of stakeholder perceptions of tourism impacts in rural eastern North Carolina. Tourism Management, 30, 693–703.
du Cros, H. (2012). New models of travel behavior for independent Asian youth urban cultural tourists. Technical Report, Report number: Asia Research Institute Working Paper Series 217.
Gibbons, S. M. & Selvarajah, C. T.  (1994). A Study of the International Backpacker Visitor to New Zealand: Building a Profile to Assess Value and Impact. Unpublished Report. Albany: Department of Management Systems, Massey University.
Haigh, R. (1995). Backpackers in Australia. Occasional Paper No. 20. Canberra: Bureau of Tourism Research.
Hampton, M. P. (1998). Backpacker Tourism and Economic Development. Annals of Tourism Research, 25(31), 639-660.
Lincoln, Y. S. & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Beverly Hills, CA: Sage.
Liu, J. C. & Var, T. (1986). Resident attitudes toward tourism impacts in Hawaii. Annals of Tourism Research, 13, 193–214.
Mathieson, A. & Wall, G. (1982). Tourism: Economic, physical, and social impacts. London, New York: Longman.
Moaz, D. (2007). Backpacker’s Motivation: The Role of Culture and Nationality. Annals of Tourism Research, 34(1), 122-140.
Murphy, L. & Pearce, P. L. (1995). Young budget travelers: backpackers in Australia. Annals of Tourism Research, 22(4), 819-843.
Muzaini, H. (2006). Bachpachking southeast Asia: Strategies of “looking local”. Annals of Tourism Research, 33(1), 144-161.
Nunnkoo, R. & Ramkisson, H. (2007). Residents’ perceptions of the socio-Cultural impact of tourism in Mauritius. Anatolia: An International Journal of Tourism and Hospitality Research, 18(1), 138-145.
Perdue, R.R., Long, P.T. & Allen, L.  (1987). Rural resident tourism perceptions and attitudes. AnnalsofTourism Research, 14(3), 420-429.
Petrzelka, P., Krannich, R.S., Brehm, J. & Trentelman, C.K. (2005).  Rural tourism and gendered nuances. Annals of Tourism Research, 32(4), 1121–1137.
Ruhanen, L. (2010). Working While Travelling: Tourism Development Opportunities for Agricultural Regions. Brisbane, Australia: University of Queensland.
Scheyvens, R. (2002). Backpacher tourism and third world development. Annals of Tourism Research, 29(1), 144-164.
Sorensen, A. (1999). Travelers in the Periphery. Backpackers and Otherindependent Multiple Destinationtourists in Peripheral Areas. Nexo: Research Center of Bornholm.
Sudana, P., Darma Putra, I. N., Sunarta, I. N. & Acwin Dwijendra, N. K. (2020). Impact of Backpacker Tourists on the Social, Economic and Environmental Aspects in Ubud, Bali, Indonesia. Journal of Social and Political Sciences, 3(4), 940-944.
Szabo, B. (2005). Rural Tourism as an Alternative Income Source for Rural Areas along the Hortobágy. Jahrbuch der Österreichischen Gesellschaft für Agrarökonomie, 12, 179-190.
Teo, P. & Leong, S. (2006). A postcolonial analysis of backpacking. Annals of Tourism Research, 33(1), 109-131.
Visser, G. & Barker, C. (2003). Backpacker tourism in South Africa: its role in an uneven tourism space economy. Acta Academica, 36(2), 97-143.
Weaver, D. B. & Lawton, L. J. (2001). Resident percep-tions in the urban–rural fringe. Annals of Tourism Research, 28, 439–458.
Westerhausen, K. & Macbeth, J. (2003). Backpackers and empowered local communities: natural allies in the struggle for sustainability and local control?. Tourism Geographies: An International Journal of Tourism Space, Place and Environment, 5(1), 71-86.