گردشگری منظر کاخ ایرانی توصیف و تبیین قصرقاجار تهران با رویکرد منظر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر دکتری معماری منظر، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

کاخ‌ شاخصۀ تمدن و قدرت یک حکومت و عنصری اثرگذار بر ساختار شهر و جنبه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ادوار تاریخی است. امروزه گردشگری کاخ نه فقط با هدف مشاهدۀ یک کالبد تاریخی بلکه به‌عنوان عنصری معنادار از جنبۀ نمادین تفکرات و باورهای گروه‌های قدرت صورت می‌گیرد. عدم توفیق رویکردهای جزءگرایانه برای دست‌یابی به جوهرۀ اصلی فرهنگ در گردشگری کاخ نیاز به اتخاذ رویکردهای کل‌نگر برای درک هویت این بنا دارد. هدف از این نوشتار تبیین مفهوم کاخ و بررسی چگونگی گذر از رویکردهای جزءنگر به نگرش‌های کل‌نگر در گردشگری کاخ‌هاست. بدین منظور شیوۀ تحلیل محتوای کاخ‌های ایرانی و نمونۀ موردی قصر قاجار تهران با دو نگرش توصیفی و تبیینی و روش بررسی تحولات تاریخی به‌کار گرفته شده‌ است. بر اساس یافته‌های پژوهش، اتخاذ رویکرد منظر در گردشگری به‌دلیل ماهیت کل‌نگر و ادارک همه‌جانبه، سبب خوانش و تبیین هویت کلیت کاخ به‌ مثابۀ یک متن در بستر شهر می‌شود. تببین قصر قاجار نیز نشان می‌دهد که این کاخ به لحاظ کالبدی و کارکردی و معنایی در سطح خرد، میانه و کلان بر ساختارهای اجتماعی، سیاسی، تاریخی و طبیعی شهر اثرگذار بوده و از آن نیز تأثیر می‌پذیرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Landscape Tourism of Iranian Palace Description and Explanation of Qasr-e Qajar at Tehran with Landscape Approach

نویسنده [English]

  • Parichehr Saboonchi
Ph.D. Student Landscape Architecture Department- Fine of Arts Faculty, University of Tehran, Iran.
چکیده [English]

The palace is the hallmark of civilization and power of a government and an element influencing the structure of the city and the social, political, and cultural aspects of historical periods. Today, palace tourism is done not only to observe a historical body but also as a symbolic element of the thoughts and beliefs of power groups. The failure of specificity approach to achieve the core of the palace’s tourism culture requires the adoption of holistic approaches to understanding the identity of the building. The purpose of this article is to explain the concept of the palace and to examine how to move from partial approaches to holistic attitudes in palace tourism. For this purpose, the content analysis method with two descriptive and explanatory approaches has been used in analyzing Iranian palaces and the case of Qasr-e Qajar in Tehran. According to the research findings, adopting a landscape approach in tourism due to the nature of holistic and comprehensive perception leads to reading and explaining the identity of the whole palace as a text in the city. The explanation of Qasr-e Qajar also shows that this palace has affected and has been influenced by the social, political, historical, and natural structures of the city, both physically, functionally, and semantically, at the micro, meso and macro levels.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Palace Landscape
  • Palace Tourism
  • Landscape Approach
  • Tehran Qasr-e Qajar
استیونسون، دبورا. (1388). شهرها و فرهنگ شهری (ترجمه رجب پناهی و احمد پوراحمد). تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
اعتمادی‌پور، مرضیه و بهرامیان، آرمین. (1391). مقایسۀ تطبیقی باغ‌های تخت شیراز و قصر قاجار تهران. مطالعات معماری ایران،1(1)، 85-96.
ایرانی بهبهانی، هما و سلطانی، حسن. (1382). شاخص‌ها و ویژگی‌های باغ‌سازی دوران قاجار در تهران. محیط شناسی، 29(30)،81-99.
بنجامین، ساموئل گرین ویلر. (1363). ایران و ایرانیان (ترجمه رحیم رضازاده ملک). تهران: آفتاب.
بهزادفر، مصطفی. (1392). هویت شهر: نگاهی به هویت شهر تهران. تهران: نشر شهر.
پاپلی ‌یزدی، محمدحسین و سقایی، مهدی. (1386). گردشگری (ماهیت و مفاهیم). تهران: سمت.
پرنا، مهدی. (1385). درک عمومی معماری منظر. تهران: ازاده.
تقوایی، مسعود و صفرآبادی، اعظم. (1391). توسعۀ گردشگری فرهنگی با تأکید بر جاذبه‌های تاریخی. برنامه‌ریزی رفاه و توسعۀ اجتماعی،3(12)، 59-78.
جهانشاه‌لو افشار، نصرت الله. (1380). ما و بیگانگان. تهران: ورجاوند.
حسینی‌نیا، مهدیه. (1393). تحلیلی بر رویکردهای مرتبط با تحولات گردشگری فرهنگی در فضای شهری. همایش بین‌المللی علمی راهبردی توسعۀ گردشگری جمهوری اسلامی ایران. چالش‌ها و چشم‌اندازها، مشهد، ایران.
خواجوی کرمانی، محمودبن علی. (1396). سه مثنوی خواجوی کرمانی همای و همایون، کمال‌نامه و روضه الانوار. تهران: مؤسسه تألیف ترجمه و نشر آثار هنری متن.
خوانساری، مهدی؛ یاوری، مینوش و مقتدر، محمدرضا. (1383). باغ ایرانی بازتابی از بهشت. تهران: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.
دانشپور، عبدالهادی و شیری، الهام. (1394). عناصر کالبدی کارکردی شکل‌دهنده به هویت بافت‌های تاریخی شهر ایرانی اسلامی. نقش جهان- مطالعات نظری و فناوری‌های نوین معماری و شهرسازی، ۵ (۱)، ۱۷-۲۵.
دنبلی، عبدالرزاق مفتون.(1383). مآثرالسلطانیه به ضمیمه جنگ‌های دوره دوم از تاریخ ذوالقرنین. تهران: روزنامه رسمی ایران.
دهخدا، علی اکبر. (1373). فرهنگ دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رهنمایی، محمدتقی. (1390). گردشگری شهری. تهران: سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
ساروخانى، باقر. (1375). روش‌هاى تحقیق در علوم اجتماعى. جلد اول. تهران: پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگی.
سرنا، کارلا. (1363). مردم و دیدنی‌های ایران ( ترجمه غلامرضا سمیعی). تهران: نشرنو.
سعادتی خمسه، مهدی. (1396). ارزیابی انتقادی گرایش به معماری غرب در کاخ‌های دوره قاجار. مدیریت شهری،16(46)، 179-198.
سلطان زاده، حسین. (1367). مقدمه‌ای بر تاریخ شهرنشینی ایران. جلد 2. تهران: انتشارات امیرکبیر.
شاه‌چراغی، آزاده. (1391). پارادایم‌های پردیس. تهران: جهاددانشگاهی.
شمس، علی؛ کریمیان، علی و زرینی، حسین. (1384). اسنادی از زندان و زندانیان در عصر پهلوی. تهران: راه تربیت.
صابونچی، پریچهر؛ ابرقویی‌فرد، حمیده و متدین، حشمت‌الله. (1397). شبکه‌های سبز منظرین، نقش مفصل‌بندی در یکپارچگی فضاهای سبز در منظر شهرهای معاصر ایران. باغ نظر، 15(62)، 5-16.
طهماسبی، احسان. (1392). بررسی تطبیقی معماری کاخ‌ها و خانه‌های اشرافی ساسانیان. پژوهش‌های باستان شناسی ایران، 3(4)، 153-168.
عباس‌زاده، مظفر؛ محمد مرادی، اصغر و سلطان احمدی، الناز. (1394). نقش ارزش‌های میراث معماری و شهری در توسعۀ گردشگری فرهنگی، نمونه موردی، بافت تاریخی ارومیه. مطالعات شهری، 4(14)، 77-90.
فرجی‌راد، عبدالرضا و سیدنصیری، ژاله. (1389). رویکردهای تحلیلی در توسعۀ پایدار گردشگری شهری. جغرافیایی سرزمین، 7(25)، 29-40.
فرهمند، جلال. (1385). قصور قاجار. تاریخ معاصر ایران، 10(37)، 245-270.
فروند، ژولین. (1362). آراء و نظریه‌ها در علوم انسانى (ترجمه علی محمد کاردان). تهران: مرکز نشر دانشگاهى.
فلاندن، اوژن. (1324). سفرنامه اوژن فلاندن به ایران. (ترجمه حسین نورصادقی). تهران: نقش جهان.
کاظمی، مهدی. (1385). مدیریت گردشگری. تهران: سمت.
کاظمیان، غلامرضا و آزادی، الهام. (1390). الگوی توسعۀ گردشگری شهری در مرکز شهر تهران با رویکرد مدیریت شهری. مطالعات مدیریت گردشگر،7.(15)، 5-83.
گیرشمن، رومن. (1378). ایران از آغاز تا اسلام (ترجمه:محمد معین). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
متدین، حشمت‌اله. (1389). بینابینی برون و درون. منظر،2 (9)، 48-51.
مردیها، مرتضى. (1382). فضیلت عدم قطعیت. تهران: طرح نو.
معین، محمد. (1386). فرهنگ فارسی معین. تهران: زرین.
مفتخرى، حسین. (1387). پارادایم‌هاى روش‌شناختى مؤثر بر پژوهش‌هاى تاریخى. کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، (122)، 4-13.
مفتخرى، حسین. (1389). توصیف، تفسیر و تبیین در تحقیقات تاریخى. کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، 14(146)، 2-13.
زارع اشکذری، سیدمحمد؛ سقایی، محسن؛ موسوی، میرنجف و مختاری ملک آبادی، رضا. (1394). عوامل مؤثر بر توسعۀ گردشگری فرهنگی با رویکرد جذب گردشگران خارجی در ایران مرکزی موردشناسی: شهر یزد. جغرافیا و آمایش شهری - منطقه ای، 5(17)، 189-208.
هوف، دیتریش. (1366). شهرهای ایران (ترجمه افسراله کرامت). تهران: جهاد دانشگاهی.
ویلبر، دونالد. (1348). باغ ایرانی و کوشک‌های آن (ترجمه مهین‌دخت صبا). تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
یوسفی‌فر، شهرام. (1384). تأملاتی در مقولۀ شکل شهر و مناسبات شهرنشینی در سده‌های میانۀ تاریخ ایران. فرهنگ، 18(4)، 217- 261.

American Heritage Dictionary of the English Language  (2006) Boston: Houghton Mifflin Company
Arts, B., Buizer, M., Horlings, L., Ingram, V., van Oosten, C. & Opdam, P. (2017). Landscape Approaches: A State-of-the-Art Review. Annual Review of Environment and Resources, (42), 439-463.
Bandyopadhyay, R., Morais, D. & Chick, G. (2008). Religion and identity in India’s heritage tourism. Annals of Tourism Research, 35(3), 790–808.
Benhamou, F. (1996). Is increased public spending for the preservation of historic monuments inevitable? The French Case, J. Cult. Econ. 20, 112–123.
Cosgrove, D. (1984). Social Formation and Symbolic Landscape, London: Croom Helm.
Council of Europe. (2000). European landscape convention. CETS No. 176. Strasbourg: Council of Europe. Available in: http://conventions.coe.int/Treaty/en/Treaties/Html/176.htm
Dexter, G. (1999). The Power of Cultural Tourism. Wisconsin Heritage Tourism Conference, 1-14, Available from: https://www.lord.ca/Media/Artcl_PowerCulturalTourism-GL.pdf
Fairclough, G. (2006). A new Landscape for cultural heritage management: Characterization as a management tool. In: Lozny, R.L. (Ed.) Landscapes Under Pressure, Theory and Practice of Cultural Heritage Research and Preservation. New York: Springer.
Gospodini, A. (2002). Urban Design, Urban Space Morphology, Urban Tourism: An Emerging New Paradigm Concerning Their Relationship. European Planning Studies, 9(7), 925-934. 
Greffe, X. (1990). La gestion du patrimoine culturel, Paris: Anthropos.
Guba, E. G. & Lincoln, Y. (1994). Competing paradigms in qualitative research. In N. Denzin & Y. Lincoln, (Eds.), The handbook of qualitative research, London: Sage, 105–117.
Hägerstrand, T. (1993) Samhälle och natur. In: Region och miljö: ekologiska perspektiv på den rumsliga närings- och bosättningsstrukturen. 1993(1) Kobenhavn: Nordisk Institut for Regionalpolitisk Forskning, 14-59.
Houghton Mifflin Company. (2001). American Heritage Dictionary of the English Language (4th ed.). Boston: Dell publication,
Huberman, A. M. & Miles, M. B. (1994). Data management and analysis methods. N. K. Denzin & Y. S. Lincoln (eds.). Handbook of qualitative research, CA: Sage, 428–444.
Macdonald, S. (2006). Undesirable heritage: Fascist material culture and historical consciousness in Nuremberg. International Journal of Heritage Studie, 12(1), 9–28.
Park, H. (2010). Heritage Tourism: Emotional Journeys into Nationhood, Annals of Tourism Research, 37(1), 116-135.
Pretes, M. (2003). Tourism and nationalism. Annals of Tourism Research, 30(1), 125–142.
Sputnik News Agency. (20019). Qasr – prison in Tehran. Available in: https://ir.sputniknews.com/photo/201905024714216-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86/.
Samuels, M. (1979). The biography of landscape, in D. W. Meinig (ed.). The interpretation of ordinary landscapes: geographical essays. New York: Oxford University Press.
Zonneveld, J.I.S. (1990). Scope and concept of landscape ecology as an emerging science. In Changing landscapes: an ecological perspective. Springer: Verlag New York Inc.