منظر بومی کرمان با تأکید بر منظر روستایی به عنوان میراثی در خطر

امروزه توجه به منظر روستایی به‌ عنوان بستری غنی و متشکل از مؤلفه‌های شناختی و هویتی اهمیت یافته است. در مطالعۀ منظر، بازشناسی ماهیت و ارزش‌های مکانی نقش تعیین‌کننده‌ای دارند؛ به‌ویژه هنگامی که این ارزش‌ها در معرض خطر تغییرات ساختاری قرار‌ گیرند. منظر روستایی مجموعه‌ای از زیرساخت‌های مفهومی است که با کنار هم قرارگرفتن این مؤلفه‌ها به‌ عنوان اجزای یک سیستم، هویت و فرهنگ روستا را متبلور ساخته و امکان خوانش آن را فراهم می‌آورد. اما آنچه امروزه به عنوان منظر روستایی پدید آمده است، حاصل نگاه ساده‌انگارانه و بی‌توجه به جنبه‌های چیستی‌شناسانۀ روستاست که به‌تبع آن مغفول‌ماندن چرایی و ضرورت حفظ روستا را به دنبال داشته است.
روستاهای استان کرمان به دلیل تنوع اقلیمی، فرهنگی و هویتی، منظرهای متفاوتی را از جامعۀ روستایی این استان ارائه می‌کند که معرف ساختارهای اصیل روستایی هستند. تغییراتی که در ساختار روستاها به‌ویژه بعد از اقدامات نوسازی و بهسازی پس از زلزله‌های چند دهۀ اخیر حاصل شده است، نتیجه‌ای جز برهم‌خوردن نظام روستایی در سطوح خرد و کلان دربرنداشته و این مهم را می‌توان به وضوح در منظر بومی این استان مشاهده کرد. این نوشتار که براساس مطالعات کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی در سفر پژوهشی به استان کرمان و بازدید از روستاهای آن نگاشته شده، براین فرض استوار است که عوامل متعددی در تغییر منظر روستایی ایفای نقش کرده و روند تحولات را سرعت بخشیده‌اند. برای بسط موضوع ابتدا به بررسی ابعاد مختلف مفهومی روستا پرداخته و سپس با بازشناسی منظر روستایی و مؤلفه‌های آن، عوامل تغییر‌دهندۀ ساختارهای روستایی بیان خواهد شد.