خوانش منظر شهری سمنان و دامغان بر اساس عناصر سازمان فضایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری منظر شهری، دانشگاه پاریس 8، فرانسه/پژوهشکدۀ نظر، ایران.

2 پژوهشگر دکتری، گروه معماری منظر، دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

3 دانشجوی کارشناسی ارشد معماری منظر، دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.

4 کارشناس ارشد معماری منظر، دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.

چکیده

مفهوم شهر، شناختی به‌عنوان یک موجود مستقل، غیرقابل تقسیم و در تعاملی دائمی با اندام‌های مختلف تشکیل‌دهندۀ خود است. وجهی از مفهوم اجتماعی است که شهر را در یک نظم سیستمی با حفظ استقلال اجزاء، به هم پیوند می‌دهد. تعریف اجزاء و نوع پیوند آنها به فاکتورهای اجتماعی، طبیعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، کارکردی و فیزیکی وابسته است که در یک رابطۀ سیستمی، توسعه و حیات شهر را در طول تاریخی توضیح می‌دهند. در شهرهای سمنان و دامغان، بنیان شکل‌گیری شهر آب بوده است. سازمان فضایی شهر و تعریف عناصر شهری و رویدادها و مراسم شهر در ارتباط با آب شکل می‌گرفته است. در کنار دلایل و انباشت‌های عینی و ذهنی جاری در شهر که معنای کلیت آن را خوانش می‌کنند، در شهرهای مذکور، عنصر طبیعی آب به‌عنوان مهمترین عامل در تعریف عناصر سازمان شهر است. با حضور درخت در فضای شهر، رابطه‌ای تکاملی و معنادار دارد و در انطباق با مفاهیم و سایر اندام‌های عینی شهر به خوانش منظر شهری از طریق عناصر سازمان فضایی کمک خواهد کرد. بنابراین این مقاله با هدف شناسایی و رابطۀ سازمانی عناصر منظر شهری، از طریق مطالعات و مشاهدات میدانی به دنبال پاسخ به این سؤال است: چگونه عناصر منظر شهری سمنان و دامغان بر اساس عناصر سازمان فضایی شهر خوانش می‌شوند؟ در راستای پاسخ به این سؤال، با دیدگاهی کل‌نگر، براساس منابع کتابخانه‌ای و انطباق آنها با مشاهدات میدانی، مصادیقی از شهر خوانش شدند که بتوانند مفاهیم عناصر سازمان فضایی را روایت کنند. علاوه بر مصداق‌های فیزیکی و کارکردی در تعریف عناصر سازمان فضایی شهر -مرکز، قلمرو، کل‌های کوچک و ساختار، زیرساخت آبی و درخت به‌عنوان عناصر طبیعی، در تکمیل و خوانایی عناصر سازمانی شهر، از وجوه متمایز و مهم سازمانی سمنان و دامغان با سایر شهرهای ایرانی هستند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • ابرقویی‌فرد، حمیده و منصوری، سیدامیر. (1400). بازخوانی مؤلفه‌های سازندۀ سازمان فضایی شهر ایرانی پس از اسلام در سفرنامه‌های قرن نهم تا چهاردهم هجری قمری، منظر، 13(55)، 20-29.
  • آل‌هاشمی، آیدا. (1399). پیوند زیرساخت های آبی سنتی و نظام محله‌ای در شهرهای ایران ساختار شهری و زیرساخت آبی در شهر سمنان. هنر و تمدن شرق، 8(27)، 5-14.
  • بهارمست، بهاره. (1396). بررسی وجوه تصویری نام محله‌های شهر سمنان (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد معماری). دانشکدۀ هنر، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.
  • جعفرپور، ابراهیم؛ موسوی، سیداحمد؛ ملک شهمیرزادی، ملک؛ محمودی، فرج‌الله؛ یغمایی، امان‌لله؛ سادات اشکوری، کاظم و فلامکی، منصور. (1368). بناها و شهردامغان. تهران: نشر فضا.
  • جمشیدیان، محمد. (1391). طراحی منظر استخر بزرگ سمنان با رویکرد منظر بومی (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد معماری منظر). دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
  • جهاد دانشگاهی پردیس هنرهای زببا دانشگاه تهران. (1388). بازار ایرانی: تجربه‌ای در مستندسازی بازارهای ایران. تهران: جهاد دانشگاهی تهران.
  • حقیقت، عبدالرفیع. (1341). تاریخ سمنان. تهران.
  • شیبانی، مهدی و اسماعیل‌دخت، مریم. (1394). شارباغ ایرانی، جایگاه باغ ایرانی در منظر شهری. منظر، 7(33)، 14-21.
  • شیندلر، آلبرت هوتم. (1356). سه سفرنامه: هرات، مرو و مشهد (به اهتمام قدرت‌الله زعفرانلو). تهران: توس.
  • صنیع‌الدوله، محمدحسن خان. (1355). مطلع‌الشمس. ج.3. تهران: پیشگام.
  • عادلوند، پدیده؛ موسوی‌لر، اشرف‌السادات و منصوری، سیدامیر. (1395). هنر شهری به مثابه پدیدهای منظرین در جامعه امروز. باغ نظر، 13(39)، 39-44.
  • کرزن، جرج ناتانیل. (1369). ایران و قضیۀ ایران (ترجمۀ غلامعلی وحیدمازندرانی). ج. 1. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  • کلاویخو، روی گونزالس. (1366). سفرنامۀ کلاویخو (ترجمۀ مسعود رجب‌نیا). تهران: علمی و فرهنگی.
  • کیانی، یوسف. (1366). شهرهای ایران. تهران: چاپخانه ارشاد اسلامی.
  • گلپایگانی، شیخ اسدالله ایزد گشسب. (1345). شمس‌التواریخ. تهران: نقش جهان.
  • منصوری، سیدامیر و همکاران. (1399). سازمان فضایی شهر ایرانی دورۀ اسلامی. تهران: پژوهشکده نظر.
  • منصوری، سیدامیر. (1389). چیستی منظر شهری. منظر، 2(9)، 30-33.
  • منصوری، سیدامیر. (1392). سازمان فضایی در شهر ایران. هنر و تمدن شرق، 1(1)، 52-63.
  • منصوری، سیدامیر. (1401). مرکز، هستی بخش محله. منظر، 14(58)، 3.
  • میرزا ابراهیم. (1355). سفرنامۀ استرآباد و مازندران و گیلان (به کوشش مسعود گلزاری). تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  • ناصرالدین شاه قاجار. (1361). سفرنامۀ خراسان. تهران: انتشارات بابک.
  • نظری، افشین. (1390). طراحی بازار سمنان در مفهوم و شکل جدید به منظور تطبیق آن با شرایط امروزی (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد معماری). دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران.
گردشگری فرهنگ
دوره 3، شماره 9
مرداد 1401
صفحه 27-38

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 29 تیر 1401
  • تاریخ بازنگری: 02 مرداد 1401
  • تاریخ پذیرش: 03 مرداد 1401
  • تاریخ اولین انتشار: 03 مرداد 1401

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار