ی و ادراک شهروندان از شهر روی داده است. اساس مدیریت شهری شهرهای سنتی و مداخله در آن اجتماع‌محور و مبتنی بر نظامی اجتماعی بود که پیروِ انتقال صورت‌گرفته جای آن را متخصصین و مدیران مبتنی بر قدرت/دانش در شهرهای معاصر گرفتند. محله به‌عنوان یکی از مهمترین ارکان شهر سنتی و اساس شکل‌گیری شهر تحت کل‌های کوچک، بستر مداخلات اجتماعی و حس تعلق به مکان را برای ساکنین ایجاد کرده و در واقع وطن هر فرد محسوب می‌شد. با توسعه‌های معاصر و تغییرات بنیادین در نظام سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، و گذار به جامعۀ مدرن، مفاهیم نوینی نظیر منطقه و ناحیه با تقسیمات تخصص‌محور به‌منظور مداخله در شهر جایگزین مفهوم محله شد و برساخت اجتماعی شهر تحت مفهومی برخواسته از زمینه با مشارکت مردمی جای خود را به برساخت سیاسی فضاهای شهری تحت نفوذ حکومت مرکزی داد. در حال حاضر پژوهشگران و مدیران در نظر و عمل به‌دنبال احیای مفاهیمی همچون محله هستند. هدف از این پژوهش بررسی منظر محلات شیراز در دوران گذار از شهر سنتی به شهر معاصر است. پژوهش در پی پاسخ به این سؤال اساسی است که آیا شکل‌گیری فضاهای شهری در دوران قاجار مبتنی بر نظام محله‌ای، منجر به مرزبندی اجتماعی تحت عنوان محله بود؟ آیا تقسیمات محله در ادراک ساکنین و بازتولید فضا مؤثر بود؟ به‌منظور پاسخگویی به سؤال پژوهش با روش پژوهش اسنادی، نقطۀ عطف انتقال از شیراز سنتی به معاصر بررسی شده و با رویکردی پدیدارشناسانه، نمود ادراک شهروندان از شهر سنتی شیراز بر مبنای آثار به‌جای مانده از قبیل اسناد و اشعار، مورد بررسی قرار می‌گیرد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که منظر شهر سنتی و تجارب زیستۀ ساکنین تا اواخر دوران قاجار متفاوت از شیراز امروزی است که در پژوهش‌ها و اقدامات تخصصی، صرفاً به جنبۀ کالبدی بافت تاریخی شیراز توجه شده و تنها آثار تجسمی به‌جای‌مانده از مقیاس کلان‌شهری تا مقیاس خُرد هنرهای مستظرفه بدون توجه به تجارب زیستۀ ساکنین قدیم بررسی می‌شود. احیای مفاهیمی مردمی نظیر محله و حراست از بافت تاریخی در درجۀ اول مستلزم نگاهی پدیدارشناسانه به کالبد و معناست که پژوهشگر در فضایی مشابه مخاطب حلول کند و به‌طور عمیق با پدیده‌های شهر سنتی نظیر محله مواجه شود.
آبراهامیان، یرواند. (1396). تاریخ ایران مدرن (ترجمۀ محمدابراهیم فتاحی). تهران: نشر نی. ابن حوقل. (1366). سفرنامه ابن حوقل-ایران در «صورة الارض». ترجمه و توضیح دکتر جعفر شعار. تهران: انتشارات امیرکبیر. اتحادیه، منصوره؛ پیرا، سعاد و روحی، حمید. (1393). زیرپوست شهر: راپورت‌های نظمیۀ پلیس مخفی شیراز. تهران: تاریخ ایران. اسماعیل‌دخت، مریم؛ منصوری، سیدامیر و شیبانی، مهدی. (1400). قیاس تطبیقی خوانش شهروندان از شهر (منظرشهری) با طرح‌های توسعۀ شهری، بررسی انتقال منظرشهر سنتی به معاصر شیراز. باغ نظر، 18(96)، 45-58. اشرف، احمد. (1353). ویژگی شهرنشینی در ایران دورۀ اسلامی. نامۀ علوم انسانی، 1(4)، 7-49. افسر، کرامت‌الله. (1353). تاریخ بافت قدیمی شیراز. تهران: مؤسسۀ انتشارات انجمن آثار ملی. ایمانی‌جاجرمی و همکاران. (1392). مدیریت شهری: مدیریت شهری در ایران. (ج. 2). تهران: انتشارات تیسا. حسینی فسایی، میرزاحسن. (1378). فارسنامۀ ناصری (تصحیح و تحشیه دکتر منصور رستگار فسایی). تهران: انتشارات امیرکبیر. سلطان‌زاده، حسین. (1367). مقدمه‌ای بر تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران. تهران: انتشارات امیرکبیر. فاضلی، نعمت‌الله و سلیمانی قره‌گل، هادی. (1391). نقش روشنفکران اواخر دورۀ قاجار در شکل‌گیری نخستین دولت ملی در ایران. جامعه‌شناسی تاریخی، 4(2)، 1-46. کسروی، احمد. (1340). تاریخ مشروطۀ ایران. تهران: انتشارات امیرکبیر. مستوفی، عبدالله. (1388). شرح زندگانی من (تاریخ اجتماعی و اداری دورۀ قاجاریه: از آقامحمدخان تا آخر ناصرالدین شاه). تهران: انتشارات زوار. نجارنجفی، الناز و لطیفیان اصفهانی، طناز. (1392). ارتباط ساختار شهر تاریخی شیراز با شبکۀ آب، مطالعۀ موردی: نهر قنات خیرات در سده‌های هفتم تا چهاردهم. صفه، (60)، 105-118.
اسماعیل دخت, مریم, اسماعیل‌دخت, محمدرضا. (1400). پدیدارشناسی مفهوم محله با تأکید بر محلات شهر شیراز در دوران قاجار. گردشگری فرهنگ, 2(7), 33-42. doi: 10.22034/toc.2022.323845.1069
MLA
مریم اسماعیل دخت; محمدرضا اسماعیل‌دخت. "پدیدارشناسی مفهوم محله با تأکید بر محلات شهر شیراز در دوران قاجار". گردشگری فرهنگ, 2, 7, 1400, 33-42. doi: 10.22034/toc.2022.323845.1069
HARVARD
اسماعیل دخت, مریم, اسماعیل‌دخت, محمدرضا. (1400). 'پدیدارشناسی مفهوم محله با تأکید بر محلات شهر شیراز در دوران قاجار', گردشگری فرهنگ, 2(7), pp. 33-42. doi: 10.22034/toc.2022.323845.1069
VANCOUVER
اسماعیل دخت, مریم, اسماعیل‌دخت, محمدرضا. پدیدارشناسی مفهوم محله با تأکید بر محلات شهر شیراز در دوران قاجار. گردشگری فرهنگ, 1400; 2(7): 33-42. doi: 10.22034/toc.2022.323845.1069
)