خوانش منظرین روستا، شرط لازم توسعۀ مکان‌محور؛ نمونه‌موردی روستای درب گنبد شهرستان کوهدشت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری معماری منظر، دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

2 کارشناس‌ارشد معماری منظر، دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

منظر روستایی به عنوان پدیده‌‌ای حاصل تعامل انسان با محیط را می‌‌توان نتیجۀ سیر اندیشۀ ساکنین و متأثر از عوامل فرهنگی و کالبدی روستا دانست. خوانش منظرین شرط لازم فهم کلی در راستای توسعۀ مکانمند روستا منطبق بر مؤلفه‌‌های مکانی و هستی آن است. این نوشتار با رویکردی کل‌‌نگر، براساس مشاهدات میدانی و انطباق آنها با منابع کتابخانه‌‌ای، مدلی از خوانش منظر بر مبنای مفهوم مکان ارائه کرده است. در این راستا طی مطالعۀ موردی روستای درب گنبد، بر اساس الگویی شامل سه مرحله منظر آن را مورد خوانش قرار داده ‌‌است: نخست بررسی آثار روشنفکری همچون سفرنامه‌‌ها، اسناد و کتب تاریخی که تصویری کلی نسیت به عناصر منظر و ساختارهای آن را در اختیار خواننده قرار می‌‌دهند. دوم بررسی و شناخت هسته، مرکز و علت شکل‌گیری روستا به منظور درک علت هستی‌شناسانه و کلی آن.  سوم بررسی وجه تسمیه به منظور فهم علت یا علل شکل‌‌گیری کلیت شهر. نتیجه‌‌گیری پژوهش حاکی از آن است که منظر روستا را حاصل رابطۀ معنادار بین عناصر رودخانه، دشت (مزارع کشاورزی)، امام‌زاده و کوه می‌داند. این عناصر در ارتباط با هم واحد‌‌هایی را تشکیل داده‌‌اند که این واحدها نیز در ارتباط با یکدیگر کلیت واحدی به نام روستا را پدید آورده است. مدل توسعۀ روستای درب گنبد در صورتی که روستا را به مثابۀ یک کل واحد از اجزای تشکیل‌دهندۀ خود در نظر بگیرد، به صورت متعادل و پایدار شکل خواهد گرفت. هرگونه مداخله‌‌ای درنظام روستا چنانچه با در نظر گرفتن رابطۀ معنادار بین این عناصر باشد موجب ارتقای منظر روستا مبتنی بر استعدادهای مکانی آن خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reading Village Landscapes, A Necessary Condition for Place-oriented Development (A Case Study of Darb Gonbad Village, Kuhdasht County)

نویسندگان [English]

  • Mehdi Hosseinzadeh 1
  • Mohammad Jamshidian 1
  • Setare Nakhshab 2
1 Ph.D. Candidate in Landscape Architecture, School of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran, Iran.
2 M.A. in Landscape Architecture, School of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran, Iran.
چکیده [English]

The rural landscape as a phenomenon resulting from the interaction of humans with the environment can be considered as the result of the thought process of the residents and affected by the cultural and physical factors of the village. Reading the landscapes is a necessary condition for understanding the whole in the direction of the spatial development of the village according to its spatial components and existence. Based on the field observations, this study attempts to clarify the problem and advance the research by answering the following main question: What is the role of reading and knowing the landscape of the village in its place-oriented development process? This article presents a model of landscape reading based on the concept of place, based on field observations and their adaptation to library resources, with a holistic approach. In this regard, a case study of Darb Gonbad village was studied based on a model that includes three stages of its landscape: first, the study of intellectual works such as travelogues, documents, and historical books that provide a general picture of the elements of the landscape and its structures. provided to the reader. Second, to investigate and understand the core, center, and cause of the formation of the village to understand its ontological and general causes. Third, examining the name to understand the cause or causes of the formation of the city as a whole. The conclusion of the research indicates that the landscape of the village is the result of a meaningful relationship between the elements of the river, the plain (agricultural fields), Imamzadeh, and the mountain. These elements in relation to each other have formed units, which in relation to each other have created a whole unit called the village. The development model of Darb Gonbad village will be balanced and sustainable if it considers the village as a whole unit of its components. Any intervention in the village system, if it takes into account the meaningful relationship between these elements, will improve the landscape of the village based on its spatial talents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Landscape
  • Development landscape reading
  • Place-based
  • Village

مراجع

ابرقویی فرد، حمیده. (1399). منظر آیینی از نگاه گردشگری. گردشگری فرهنگ، 1 (3)، 43-50. doi: 10.22034/toc.2020.242722.1016
برک، آگوستین. (1387). منظر، مکان، تاریخ (ترجمۀ مریم منصوری). باغ نظر، (9)، 90 -81.
چریکف. (1358). سیاحتنامۀ مسیوچریکف (به‌کوشش علی‌اصغر عمران) (ترجمۀ آبکار مسیحی). شرکت سهامی کتابهای جیبی.
حاتمی‌فرد، رامین. (1389). تحولات پالئوهیدروژئومورفولوژی کوهدشت (پایان‌نامۀ منتشرنشدۀ کارشناسی‌ارشد). دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.
خاتون‌آبادی، سید احمد. (1384). عیین برخی ابعاد خصوصی‌سازی ترویج کشاورزی از دیدگاه کارشناسان و مروجین کشاورزی، مطالعه موردی استان اصفهان. تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی، 9(1)، 41-60. URL: http://jcpp.iut.ac.ir/article-1-280-fa.html
خرم‌رویی، ریحانه؛ ماهان، امین و فرزین، احمدعلی. (1397). تبیین مفهوم منظر آیینى و بررسى جلوه‌هاى تبلور آن. هویت شهر، 13 (38)، 51-62. 
خوش‌فر، غلامرضا؛ بارگاهی، رضا و کرمی، شهاب. (1392). سرمایۀ اجتماعی و پایداری شهری (مورد مطالعه: شهر گرگان). مطالعات شهری، 2 (8)، 31-46.
راولینسن، سر هنری. (1392). سفرنامۀ راولینسون (گذر زهاب به خوزستان) (ترجمۀ سکندر امان‌اللهی بهاروند). آگاه.
قبادی‌زاده، حمزه؛ محمدی قصریان، سیروان و محمدیان، محمدرضا. (1400). بررسی و مطالعۀ زیستگاه‌های دورۀ مس و سنگ شمال‌غرب کوه دشت لرستان. مطالعات ایران‌شناسی، 7 (2)، 33-51.
گلکار، کورش. (1380). مؤلفه‌‌های سازندۀ کیفیت در طراحی شهری. صفه، 11 (32)، 38-65. 
لک، آزاده و جلالیان، سحر. (1397). تجربۀ معنای مکان فضای شهری: کاربرد تحلیل محتوای کیفی در کشف معنای «باغ فردوس». مطالعات معماری ایران، 7 (13)، 71-88. doi: 10.22052/1.13.71
محمودی، فتانه؛ رستمی، مصطفی و ملک‌زاده، سودابه. (1397). نمادشناسی نقش‌مایه‌های سنگ مزارهای لرستان. اولین کنفرانس ملی نمادشناسی در هنر ایران با محوریت هنرهای بومی. دانشگاه بجنورد.
منصوری، سید امیر. (1383). درآمدی بر شناخت معماری منظر. باغ نظر، 1 (2)، 69-78.
منصوری، سید امیر. (1389). چیستی منظر شهری. منظر، 2 (9)، 30-33. 
منصوری، سید امیر و فرزین، احمد علی. (1395). رویکرد منظرین در طراحی شهر، روش‌شناسی طراحی فضای شهری.  پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر.
ناصری، سینا. (1399) بررسی منظر بومی کرمان با تأکید بر منظر روستایی به عنوان میراثی در خطر. گردشگری فرهنگ، 1 (3)، 37-42. doi: 10.22034/toc.2020.249628.1023 
نیک‌خلق، علی‌اکبر. (1381). جامعه‌شناسی روستایی. چاپخش.
همتی، مرتضی. (1399). تبیین الگوی شناختی گردشگری روستایی با رویکرد منظر. گردشگری فرهنگ، 1(2)، 39-46. doi: 10.22034/toc.2020.243927.1019
یوسفی نژاد، مجید. (۱۳۸۰). بررسی دیدگاه‌های مدیران منابع طبیعی نسبت به توسعۀ پایدار، جنگل و مرتع، (50).
Altman, I. (1992). Human Behavior and Environment. V. 12: Place Attachment. Plenum Press. 
Ben, P., Yong, M. & Darren, R. (2019). Three pillars of sustainability: in search of conceptual origins. Sustainability Science, 14 (3), 681–695. doi:10.1007/s11625-018-0627-5. 
Bourdieu, P. (1977). Outline of a Theory of Practice. Cambridge University Press.
Canter, D. (1977). The Psychology of Place. St. Martin’s Press.
Canter, D. (1988). Action and place: An existential dialectic. Aldershot.
Gibson, J. (1950). The perception of the visual world. Houghton Mifflin. 
Greider, T. & Garkovich, L. (1994). Landscapes: The social construction of nature and the environment. Rural Sociology, 59 (1), 1–24. DOI:10.1111/j.1549-0831.1994.tb00519.x
Gustafson, P. (2001). Meanings of place: Everyday experience and theoretical conceptualizations. Journal of Environmental Psychology, (21), 5-16.
Nasar, J. L. (1998). The evaluative image of the city. Sage Publications, the University of Michigan.
Lawton, M. P. (1982). Competence, environmental press, and the adaptation of older people. In Lawton, M. P., Windley, P. G., Byerts, T. O. (Eds.), Aging and the Environment. Springer. 
Low, S. M. & Altman, I. (1992). Place attachment: a conceptual inquiry. In I. Altman & S. M. Low (Eds.), Place attachment.  Plenum Press. Relph, E. (1976). A Pragmatic Sense of Place. Environmental and architectural Phenomenology, 20 (3), 24-31.
Mann, A. T. (2010). Sacred landscape: The threshold between worlds. Sterling.
Manzo, L. C. (2005). For better or worse: Exploring multiple dimensions of place meaning. Environmental Psychology, (25), 67–86.
Shamai, S. (1991). Sense of place: an empirical Measurement. Isreael, Geoforum, (22), 347- 358. 
Stedman, R. C. (2003). Is it really just a social contruction? The contribution of the physical environment to sense of place. Society and Natural Resources, (16), 671-685.
Steele, F. (1981). The sense of place. CBI Publishing Company, Inc.
Stewart, W. (2008). Place meanings in stories of lived experience. Vols. General Technical Report PNW-GTR, In L. E. Kruger, T. E. Hall & M. C. Stiefel (Eds.), Understanding concepts of place in recreation research and management.US Department of Agriculture, Forest Service, Pacific Northwest Research Station.
Stokols, D. (1981). Group place transactions: some neglected issues in psychological research on settings. Lawrence Erlbaum, Hillsdale.
Stokowski, P. A. (2002). Languages of place and discourses of power: constructing new senses of place. Journal of Leisure Research, 34(4), 368-382.
Tuan, Y. (1977). Space and place: The perspective of experience. University of Minnesota Press.
Williams, A. (1999). Therapeutic Landscapes: The Dynamic between Place and Wellness. University Press of America.
گردشگری فرهنگ
دوره 5، شماره 16
اردیبهشت 1403
صفحه 24-35

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 07 بهمن 1402
  • تاریخ بازنگری: 05 اسفند 1402
  • تاریخ پذیرش: 12 اردیبهشت 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار